مبارزه با انحرافات اعتقادی

خطر انحراف فکری همیشه تهدید کننده جوامع است، به ویژه اگر در مسائل اعتقادی باشد. به همین جهت پیامبر اکرم(ص) هنگام رحلت، کتاب و عترت را میزان و ملاک عقیده صحیح معرفی کرد. امّا متأسفانه همیشه در بین مسلمانان و شیعیان عدّه ای گرفتار افراط و عدّه ای دیگر درگیر تفریط بوده و هستند.

«محمد بن سنان» از جمله کسانی است که در محبّت اهل بیت(ع) زیاده روی می کرد، بدین جهت برخی از علمای رجال او را به «غلو» متهم می کنند. وی می گوید: روزی محضر امام جواد(ع) نشسته بودم و مسائلی از جمله اختلافات شیعیان را مطرح می کردم. امام فرمود: ای محمّد! خداوند قبل از هر چیز نور پیامبر(ص)، علی و فاطمه(ع) را خلق کرد. سپس اشیاء و موجودات دیگر را آفرید و طاعت اهل بیت(ع) را بر آنان واجب کرد و امور آن ها را در اختیار اهل بیت(ع) قرار داد، بنابراین فقط آنان حق دارند چیزی را حلال و چیزی را حرام کنند و حلال و حرام ایشان نیز به اذن و اراده خداوند است.

ای محمد! دین همین است: کسانی که جلوتر بروند (افراط نمایند) منحرف شده اند و کسانی که عقب بمانند (تفریط کنند) پایمال و ضایع خواهند شد. تنها راه نجات همراهی با اهل بیت(ع) است و تو نیز باید همین راه را طی کنی
در برابر خلیفه

امام جواد(ع) به رغم محدودیت های موجود از سوی دستگاه خلافت، از طریق نصب وکلا و نمایندگان، ارتباط خود را با شیعیان حفظ می کرد.در سراسر قلمرو حکومت دو خلیفه ملعون عباسی (مأمون و معتصم) حضرت کارگزارانی را اعزام می کرد و با فعالیّت های سیاسی گسترده از تجزیه نیروهای شیعه جلوگیری می نمود. از جمله: آن امام به وکلای خود اجازه داد که به درون دستگاه خلافت نفوذ کرده و مناصب حسّاس حکومتی را در دست بگیرند. هم چنین برخی از کارگزاران امام نیز به عنوان حاکم شهرها منصوب شدند و همه امور را با دقّت تحت نظر داشتند.
برخورد با فرقه های منحرف

امامان معصوم(ع) هر یک کم و بیش در زمان امامت خویش با انحرافات فکری و عقیدتی درگیر بودند. در دوران امامت امام نهم بعضی از انحرافات عقیدتی مطرح بود که ریشه در دوران های قبل داشت، ولی آن بزرگوار به مناسبت هایی با این انحرافات برخورد می کرد و با اعلام موضع خویش، نظر حق و درست را بیان می نمود و مردم را از باورهای ناصحیح و غلط باز می داشت.

امام جواد(ع) در برابر فرقه هایی که در آن دوران وجود داشتند، شیعیان را راهنمایی می کرد. یکی از این فرقه ها همان طوری که گفته شد، «اهل حدیث» بود که مجسّمی مذهب بوده و خدا را جسم می پنداشتند. امام درباره آن ها به شیعیان می فرمود: شما اجازه ندارید پشت سر هر کسی که خدا را جسم می داند، نماز بگذارید و به او زکات بدهید.

«واقفیه» یکی دیگر از فرقه های موجود انشعابی از شیعه بود که به صورت معضلی بزرگ در مقابل شیعیان مطرح شده بود، آنان کسانی بودند که پس از شهادت امام کاظم(ع) بر آن حضرت توقف کرده و امامت فرزندش علی بن موسی الرضا(ع) را نپذیرفتند. «زیدیه» نیز فرقه ای بود منشعب از شیعه که طعن آن ها بر امامان معصوم(ع)، سبب موضع گیری تند ائمه(ع) در برابر آنان شد، چنان که در روایتی از امام جواد(ع) واقفیّه و زیدیّه مصداق آیه «وجوه یومئذٍ خاشعةٌ عاملةٌ ناصبة» خوانده شدند و در ردیف ناصبی ها قرار گرفتند.
مناظره های علمی و اعتقادی

دولت عباسی به منظور درهم شکستن چهره علمی امامان(ع) و زیر سؤال بردن دانش و حتی امامت آنان، جلسات مناظره و گفت و گوی علمی تشکیل می داد. البته با این کار آنان نه تنها به مقصود خویش نمی رسیدند، بلکه موجب رسوایی و فضاحت خویش می شدند.

از آن جا که امام جواد(ع) نخستین امامی بود که در خردسالی به منصب امامت رسید، حضرت مناظرات و گفت و گوهایی داشته است که برخی از آن ها بسیار مهم و مفید بوده است.

راز وجودی آن مناظرات این بود که از یک طرف امامت او به خاطر کمی سن برای بسیاری از شیعیان کاملاً ثابت نشده بود،از این رو برای اطمینان خاطر و به عنوان آزمایش، سؤالات فراوانی از آن حضرت می کردند. از طرف دیگر مکتب و اعتزال و افراطی گری در بهره وری از عقل رونق یافته بود و حکومت وقت نیز از آنان پشتیبانی می کرد،وهم چنین
قاطعیّت در طرد ناصالحان-مبارزه با حدیث سازان -مبارزه با تفسیرهای نابجا از دیگر مبارزات این امام بزرگوار بود