مدرسه علمیه زینبیه ایوان

(ألا وإنّ الخاطايا خَيلٌ شُمُسٌ حُمِلَ عليها أهلُها، وخُلِعَت لُجُمُها فَتَقَحمَت بِهم في النارِ) خطبه­ي16 نهج البلاغه

ترجمه: آگاه باشيد که خطاها و گناهان همچون اسب هاي چموشي هستند که افسار آنها در دست سواران آنها نيست و اين اسب ها سوارانشان را در آتش فرو خواهند برد.

انسان وقتي گناهي را مرتکب شد اين گناه کم کم انسان را به گناهان ديگري دعوت مي کند افرادي که دنبال فشحا مي روند بار اول براي آنان سخت است که زير بار معصيت بروند، وجدان آنها هم ناراحت است، اما دفعه دوم وجدان آنها کمتر ناراحت است و دفعات بعد بصورت يک امر عادي در مي آيد و انسان افسار گسيخته مي شود ديگر هر فحشا و جنايتي پيش آيد بدون اينکه مانعي باشد انجام مي دهد و به فکر عاقبت کار هم نيست.

حاصل کلام آنکه حضرت عصيان و خطا را به اسب چموش تشبيه کرده است. اگر کسي بر اسب چموش سوار باشد ولگام وي را از سرش برداشته باشد آن اسب بالضروره راکب خود را هلاک خواهد کرد، معصيت و خطا نيز مرتکب خود را در درکات جهنم پياده خواهد کرد و هلاک ابدي خواهد گردانيد.

 و این روزگاری  است که جز مومن بی نام و نشان از آن رهایی نیابد : در میان مردم است ، او را نشناسند و در میان جمعیت که باشد کسی سراغ او رانگیرد

 آنها چراغهای هدایت  و نشانه های رستگاری اند  نه فتنه انگیزند و اهل فساد و نه سخنان دیگران و زشتی این و آن را به مردم رسانند ای مردم زمانی بزودی بر شماخواهد آمد که اسلام راستین چون ظرف واژگون شده آنچه در آن است ریخته میشود

 ای مردم خداوند به شما ظلم نخواهد کرد اما هرگز  شما را ایمن نساخت که آزمایش نفرماید که این سخن از آن ذات برتر است که فرمود:

 در جریان نوح ، نشانه هایی است و ما مردم را می آزماییم

                                                               نهج البلاغه ، خطبه 103

امام على “علیه السلام” در نامه اى به مالك اشتر در این خصوص توصیه هایى فرمودند: براى كسانى كه مى خواهند بر سازمان با همه پیچیدگى هایش، مدیریت كنند و وظایف و نقش هاى متعدد و مختلف خود را ایفا نمایند، باید ابتدا مدیریت و نظارت بر نفس خود را آموخته و بدان خوى گرفته باشند و توانسته باشند وظایفى چون برنامه ریزى، سازمان دهى، نظارت و ارزشیابى و هماهنگى امور زندگى و استفاده مطلوب از امكانات را در رشد خود به كار گیرند و زندگى موفقى را ارائه دهند.

حضرت على “علیه السلام” براى مهار نفس توصیه هاى متعددى دارند كه شامل موارد زیر مى شود:

- و او را امر مى فرماید كه نفس خود را هنگام شهوات و خواهش ها فرونشاند و هنگام سركشى ها آن را بازدارد. روایت است كه رسول اكرم “صلی الله علیه و آله” فرمودند: بالاترین جهاد، جهاد كسى است كه با نفس خود كه با اوست جهاد كند.

- و بر هوا و خواهش خود مسلط باش و به نفس خویش از آنچه برایت حلال و روا نیست، بخل بورز.

- هرگاه سلطنت و حكومت برایت عظمت و بزرگى یا كبر و خود پسندى پدید آورد، به بزرگى پادشاهى خدا كه فوق توست، به توانایى او نسبت به خود به آنچه از جانب خویش بر آن توانا نیستى بنگر كه این نگریستن كبر و سركشى تو را فرومى نشاند و سرفرازى را از تو باز مى دارد و از عقل و خردى كه از تو دور گشته به سویت برمى گردد.

- و بپرهیز از خود پسندى و تكیه بر چیزى كه تو را به خود پسندى وا دارد و از این كه دوست بدارى مردم تو را بسیار بستایند.

در خطبه 192 نهج‌البلاغه، امام‌علی(ع) می‌فرماید اگر قرار باشد ما در زندگی به چیزی تعصب بورزیم و ایستادگی کنیم و از آن عبور نکنیم، آن اخلاق است: «فَإن کانَ لا بُدَّ مِنَ العَصَبِیه.. فَلیکُن تعصُّبُکم لِمَکارمِ الْخِصالِ و مَحامِدِ الأفعالِ و مَحاسِنِ الأمورِ» 1

نکته زیبا اینجاست که امیرمؤمنان(ع) اخلاق را فقط خصلت نمی‌داند. فقط رفتار هم نمی‌داند. خصلت هست، رفتار هست، فراتر از این هم هست. همان‌طور که در ادامه خواهیم دید که ایشان میدان اخلاق را خیلی وسیع و در تمام امور زندگی می‌بیند.

«الّتی تفاضَلَت فیها المُجَداءِ و الْنُّجَداءُ مِن بُیوتاتِ العَرَبِ و یعاسیبِ القَبائِلِ»

این سه چیز مواردی است که انسان‌های بزرگوار و شایسته در آن از هم سبقت می‌گیرند؛ یعنی اگر قرار باشد ما باهم مسابقه‌ای بدهیم در اخلاق است. جامعه‌ای سالم است که باارزش‌ترین مسابقه‌اش در اخلاق باشد. بهترین مسابقه انسانی در «بِالاخلاق الرَّغیبه..» است؛ یعنی اخلاق پسندیده. «والاَحلامِ العَظیمه..» خردهای بزرگ. «والاَخطارِ الجَلیلَه..» مقام‌های والا. «و الآثار المَحموده..» نشانه‌های نیکو. مشاهده می‌شود که نوع نگاه امام(ع) به اخلاق نگاه وسیعی است.

سر منشا گناهان نفس است در خطبه 86  نهج البلاغه آمده است : وای اگر نفس برشما مسلط شود

  ، خداوند شما رابیهوده نیافریده پس تا میتوانید برنفس خود سخت بگیرید و به آن آزادی ندهید تا بر شما سوار شود و هر نوع ظلم وستمی بکند

 در یک تمثیل زیبا آمده : اگر شما راننده ماشینی در یک جاده خطرناک وپر از  پرتگاه ودره باشید  حتی یک لحظه غفلت هم کافیست  تا انسان را به قعر پرتگاه بکشاند ، این در حالیست که ماشین یک شی هوشمند نیست  وبا مادشمنی ندارد املا نفس هم چون ماشین است سخت بی رحم و ودشمن ماست به تعبیر روایات (اعدی عدوک): دشمن ترین دشمنان  نفست هست

پس خوب حواست بهش باشه