بعضى از رفتارها در موارد مختلف آثار گوناگونى دارد؛ مثلاً ترحّم نسبت به ديگران كارى پسنديده است، ولى

گاهى به قول شاعر: ترحّم بر پلنگ تيز دندان، ستمكارى بود بر گوسفندان. و يا آموزش كار پسنديده‏اى است، ليكن

آموزش دادن به بعضى مثل دادنِ تيغ به دست زنگى مست است. ليكن رفتار عادلانه همه جا ونسبت به همه يك

ارزش است ورعايت عدالت هيچگاه ناپسند نمى‏شود. ليكن معناى عدالت، آن نيست كه خداوند همه مردم را در يك

درجه از استعداد و شرايط قرار دهد، زيرا اگر همه مردم در برخوردارى از نعمت‏ها مساوى باشند، استخدام و تعاون

و همكارى كه براى زندگى اجتماعى يك ضرورت است از بين مى‏رود. قرآن در آيه 32 سوره زخرف مى‏فرمايد: «و

رفعنا بعضهم فوق بعض درجات ليتّخذ بعضهم بعضاً سخريّاً» يعنى ما بعضى انسان‏ها را بر بعضى ديگر برترى

داديم تا بدين وسيله، استخدام پيش آيد. (كلمه «سُخرياً» به معناى تسخير و استخدام و «سِخرياً» به معناى

استهزا است)

تفاوت مردم در رزق، يكى از برنامه‏هاى حكيمانه الهى است. زيرا اگر همه مردم يكسان و يكنواخت بهره مى‏بردند،

كمالات معنوى آنان ظاهر نمى‏شد. مثلاً سخاوت، صبر، ايثار، حمايت، شفقت، تواضع وامثال آن، زمانى معنى پيدا

مى‏كند كه تفاوت‏هايى در ميان انسان‏ها باشد.

ممكن است معناى آيه اين باشد كه خداوند از بخل مردم انتقاد مى‏كند كه چرا افراد كامياب، زيردستان خود را در

امكانات خود شريك نمى‏سازند. و ممكن است معناى آيه چنين باشد كه امكان انتقال بعضى نعمت‏ها به ديگران

نيست، مثلاً چگونه مى‏توان زيبايى چهره يا صوت يا عقل يا نبوغ يا محبوبيّت يا نفوذ كلام را به ديگران منتقل كرد.

اين تفاوت‏ها رمز تكامل و يكى از نعمت‏هاى الهى است. چرا آنرا انكار مى‏كنيد؟

گاهى كاميابى‏ها در اثر ظلم، حق‏كشى واستثمار بدست مى‏آيد كه اسلام اينگونه درآمدها را حرام شمرده است،

ليكن گاهى توسعه رزق صددرصد خدادادى و از طريق حلال وبصورت طبيعى است. مثل دو نفر كه مشغول

ماهيگيرى مى‏شوند، يكى صدها ماهى در تورى كه او افكنده مى‏رود، ولى ديگرى چند ماهى به تور مى‏اندازد. در

اينجا غنى و فقر، الهى است كه براى آزمايش غنى و فقير و بروز استعدادهاى آنهاست و هيچ جنبه‏ى منفى ندارد.

اين آيه نظر به اينگونه موارد دارد. «واللَّه فضّل بعضكم على بعض فى‏الرزق»

ابوذر از پيامبراكرم‏صلى الله عليه وآله نقل مى‏كند كه حضرت فرمودند، نسبت به بردگان خود مساوات داشته

باشيد، آنان برادر شما هستند، از لباسى كه خود مى‏پوشيد به آنان بپوشانيد و از غذايى كه خود مى‏خوريد به آنان

بخورانيد. «انّما هم اخوانكم فاكسوهم مما تكسون و اطعموهم مما تطعمون»

در روايات مى‏خوانيم: افرادى جز با غنا وافرادى جز با فقر و تهيدستى، اصلاح نمى‏شوند، بنابراين به خواست

خداوند حكيم راضى باشيد. «واللَّه فضّل بعضكم على بعض فى‏الرزق»