مدرسه علمیه زینبیه ایوان

ایمان بیش از هر چیز به نیروی تقوا نیازمند است و تنها با داشتن تقواست که می توان از لغزشگاه های ایمان، یعنی کفر،فسوق و عصیان مصون ماند.

ایمان گذشتن از مرحله زبانی و ظاهری و رسیدن به باور قلبی و روحی است، التزام و پایبندی به اخلاق و انسانیت و محبت که از مصادیق آن اجتناب از صفات ناپسندی است که در این سوره از آن نهی شده است،تنها با نیروی تقوا ممکن است. معروفترین آیه ای که در رابطه با تقوا در قرآن آمده است نیز در این سوره قرار دارد.

«ان اکرمکم عنداللّه اتقاکم؛گرامی ترین شما نزد خداوند با تقواترین شما است». (سوره ی حجرات،آیه ی13)

در این سوره 15 بار مشتقات کلمه«ایمان» به کار رفته است. واژه ایمان 4 مرتبه و کلمه«آمنوا» 6 بار و نیز کلمه مؤمنون 2 مرتبه و کلمات«امنّا»،«مؤمنین» و«تؤمنوا» هر کدام یک مرتبه به کار رفته است.

از نکات آموزنده این سوره مقایسه بین ایمان و اسلام است که در آیات 14 تا 17 به طور واضح بیان شده است. اسلام،گفتن شهادتین و تسلیم(زبانی) به دین خداست در حالی که ایمان،اعتقاد قلبی و تسلیم روحی به آن است و نشانه ی پایبندی و التزام به همان دستورات اخلاقی و توصیه شده در سوره می باشد.

در این سوره در مقابل ایمان از 3 واژه«کفر»،«فسوق» و«عصیان» نام برده شده،که هر یک از جهتی نشانگر فقدان ایمان است.

«ولکن الله حببّ الیکم الایمان و زینه فی قلوبکم و کرّه الیکم الکفر و الفسوق و العصیان اولئک هم الراشدون؛ …ولی خداوند ایمان را محبوب شما قرار داده و آن را در دلهایتان زینت بخشیده و کفر و فسق و گناه را منفورتان قرار داده است کسانی که دارای این صفاتند هدایت یافتگانند.» (آیه ی7)

ایمان،یعنی شکر نعمتهای الهی، پایبندی به حدود و مقررات الهی و اطاعت از خدا و رسول و دستورات ایشان، کسانی که به چنین خصلتهایی آراسته باشند به تعبیر قرآن آنها رشد یافتگان هستند.

«کفر» ناسپاسی نسبت به نعمتهای خداوند، «فسق» خارج شدن از دایره حلال وحرام و حدود الهی است و«عصیان» مقابل اطاعت و فرمانبرداری می باشد وهرسه واژه در مقابل ایمان قرار دارند.

در این سوره نام جلاله«الله» 27 بار تکرار شده،و در بعضی از آیات دو مرتبه ذکر شده است. همچنین نام های دیگر خداوند که در انتهای آیات آمده است و شاید علت آن متمرکز ساختن اذهان مؤمنان به حضور و شهود و علم خداوند است بر عملکرد مؤمنان و اینکه خداوند همه جا حضور دارد و بر کارهای ما آگاه است،مانند:

«انَّ الله سمیع علیم»،«والله غفور رحیم»،«والله علیم حکیم»،«انَّ الله تواب رحیم»،«انّ الله علیم خبیر»،«والله بکل شیءٍ علیم»،«والله بصیر بما تعملون».

«و اتقوا اللّه انَّ الله سمیع علیم؛ و تقوای الهی پیشه کنید که خداوند شنوا و دانا است.» (سوره ی حجرات،آیه ی1)

«یا ایها الذین آمنوا ان جاءکم فاسق بنباء فتبینوا ان تصیبوا قوماً بجهالة فتصبحوا علی ما فعلتم نادمین؛ ای کسانی که ایمان آورده اید اگر شخص فاسقی خبری برای شما بیاورد درباره آن تحقیق کنید،مبادا به گروهی از روی نادانی آسیب برسانید و از کرده خود پشیمان شوید». (سوره ی حجرات،آیه ی6)

«و اعلموا ان فیکم رسول اللّه لو یطیعکم فی کثیر من الامر لَعَنتم؛ و بدانید رسول خدا در میان شماست هرگاه در بسیاری از کارها از شما اطاعت کند به مشقت خواهید افتاد». (سوره ی حجرات،آیه ی7)

«و ان طائفتان من المؤمنین اقتتلوا فاصلحوا بینهما؛ هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع و جنگ بپردازند آنها را آشتی دهید». (سوره ی حجرات،آیه ی9)

«فان بغت احداهما علی الاخری فقاتلوا التی تبغی حتی تفییءَ الی امرالله فان فاءت فاصلحوا بینهما بالعدل؛ و اگر یکی از آن دو بر دیگری تجاوز کند با گروه متجاوز پیکار کنید تا به فرمان خدا باز گردد و هرگاه بازگشت در میان آن دو به عدالت صلح برقرار سازید». (سوره ی حجرات،آیه ی9)

«واقسطوا انّ الله یحب المقسطین؛ و عدالت پیشه کنید که خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد.» (سوره ی حجرات،آیه ی9)

«انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم و اتقوا الله لعلکم ترحمون؛ مومنان برادر یکدیگرند. پس بین دو برادر خود را صلح و آشتی دهید و تقوای الهی پیشه کنید باشد که مشمول رحمت او شوید». (سوره ی حجرات،آیه ی10)

«یا ایها الذین آمنوا اجتنبوا کثیراً من الظن انّ بعض الظنّ اثم؛ ای کسانی که ایمان آورده اید از بسیاری از گمان های بد بپرهیزید چرا که بعضی از گمان ها گناه است.» (سوره ی حجرات،آیه ی12)

در سوره حجرات بعضی از واژه ها از تکرار چشمگیری برخوردار است که مهم ترین آنها عبارتند از واژه های«الله»، «ایمان»، «تقوا»، «علم»و «رحمت».

رهنمودهای اخلاقی و ایمانی این سوره به دو صورت سلبی(نهی) و ایجابی(توصیه های آمرانه) به کار رفته است. اگر توجه شود نکات سلبی آن تماماً با حرف(لا) به کار رفته است و حالت ایجابی(امری) آن به صورت امر و با صیغه جمع بیان شده است.